प्यान्क्रियाटाइटिस के हो? लक्षण, कारण र रोकथाम
प्यान्क्रियाज शरीरमा पाइने अत्यावश्यक अंग हो। यसको कार्य पाचनमा मद्दत गर्न र रक्त वाहिकाहरूमा इन्सुलिन र ग्लुकागन पठाउन सानो आन्द्रामा शक्तिशाली पाचन इन्जाइमहरू छोड्नु हो।
खानपानको अनियमित बानी र खराब जीवनशैलीका कारण अग्नाशयसम्बन्धी रोगहरूको सामना गर्नुपर्ने हुन सक्छ। प्यान्क्रियाटाइटिस प्यान्क्रियाजमा हुने गम्भीर रोग हो।
प्यान्क्रियाटाइटिस बुझ्नको लागि पहिले प्यान्क्रियाजको कार्य र यसको अवस्था बारे जान्नुपर्छ। प्यान्क्रियाज पेटको पछाडि र सानो आन्द्राको पछाडि अवस्थित ग्रन्थि हो। प्यान्क्रियाजमा सूजन हुने रोगलाई प्यान्क्रियाटाइटिस भनिन्छ।
प्यान्क्रियाटाइटिस भनेको के हो?
प्यान्क्रियाटाइटिस एउटा गम्भीर रोग हो र यस रोगमा समयमै उपचार नपाएमा बिरामीको मृत्यु हुन्छ । प्यान्क्रियाजको कार्यलाई चिकित्सा भाषामा दुई भागमा विभाजन गरिएको छ । एउटा हो एक्सोक्राइन फंक्शन (यसले पाचनमा मद्दत गर्न इन्जाइमहरू निकाल्ने कार्य गर्दछ) र अर्को इन्डोक्राइन (रगतमा चिनीको स्तर व्यवस्थापन गर्ने)।
सिनियर फिजिसियन डा. समीर भन्छन्, ‘प्यान्क्रियाटाइटिसमा प्यान्क्रियाज सुन्निने गर्छ, कतिपय अवस्थामा यो सुन्निने थोरै समयको लागि हुन्छ र आफै निको हुन्छ, तर कतिपयमा यस्तो अवस्था हुन्छ । लामो समय सम्म रहन सक्छ।’ प्यान्क्रियाटाइटिसमा बिरामीको शरीरमा अल्सर र पत्थरी हुने खतरा पनि हुन्छ। यसका कारण प्यान्क्रियाजमा क्षति पुग्ने खतरा हुन्छ ।
प्यान्क्रियाटाइटिसको कारणहरु
खानपान र जीवनशैलीसँग सम्बन्धित गल्तीका बाहेक केही स्वास्थ्य अवस्थाका कारण पनि प्यान्क्रियाजलाई क्षति पुग्न सक्छ। प्यान्क्रियाटाइटिस दुई प्रकारका हुन्छन् । यसका कारणहरू पनि फरक हुन सक्छन्।
तीव्र प्यान्क्रियाटाइटिस
एक्युट प्यान्क्रियाटाइटिसको समस्यामा अचानक सुन्निने र केही समयसम्म रहन्छ। यस्तो अवस्थामा बिरामी उपचारपछि तुरुन्तै निको हुन्छ । केही अवस्थामा, प्यान्क्रियाटाइटिसले रक्तस्राव र तन्तुहरूलाई क्षति पुर्याउन सक्छ।
क्रोनिक प्यान्क्रियाटाइटिस
क्रोनिक प्यान्क्रियाटाइटिसमा बिरामीले लामो समयसम्म सूजनको सामना गर्नुपर्ने हुन्छ। धेरै रक्सी पिउने व्यक्तिहरू यस अवस्थाको बढी जोखिममा हुन्छन्। यस्तो अवस्थामा बिरामीको अवस्था गम्भीर हुन्छ र लामो समयसम्म उपचार जारी रहन्छ ।
यी अवस्थाहरूका लागि जिम्मेवार केही प्रमुख कारणहरू निम्नानुसार छन्।
अस्वस्थ आहार
पित्तको पत्थरी
अत्यधिक रक्सी खाने
औषधिको साइड इफेक्टको कारण
संक्रमण र आघात
मेटाबोलिक रोग
शल्यक्रिया र चोट
लक्षण
प्यान्क्रियाटाइटिसको कारण धेरै गम्भीर समस्याहरूको सामना गर्न सकिन्छ। यसको लक्षण बिरामीको अवस्था अनुसार फरक हुन सक्छ। प्यान्क्रियाटाइटिसका केही प्रमुख लक्षणहरू यस प्रकार छन् ।
गम्भीर पेट दुखाइ
कम्मर र तल्लो शरीर दुखाइ
छालाको चिसोपन
बान्ता र वाकवाकी
उच्च रक्तचाप
शौच गर्न कठिनाई
गाढा मूत्र रंग
रक्तस्राव र संक्रमण
जन्डिसको समस्या
चिलाउने छाला
प्यान्क्रियाटाइटिसको अवस्थामा, लक्षणहरू देखा परेमा, चिकित्सकले परीक्षण पछि उपचार प्रदान गर्दछ। क्रोनिक प्यान्क्रियाटाइटिसको अवस्थामा, बिरामीलाई शल्यक्रिया पनि आवश्यक पर्दछ। तीव्र प्यान्क्रियाटाइटिसको अवस्थामा, बिरामीलाई औषधि मार्फत सजिलै उपचार गर्न सकिन्छ, तर क्रोनिक प्यान्क्रियाटाइटिसको अवस्थामा विशेष हेरचाह चाहिन्छ।
