स्वस्थ जीवनका लागि कुन खाना आवश्यक ?
स्वस्थ खाना स्वस्थ जीवनको आधार हो, यस्तो अवस्थामा हामीले स्वस्थ आहारको महत्त्व बुझ्नुपर्छ। किनकी हाम्रो स्वास्थ्य हामीले खाने कुरामा भर पर्छ ।
जब हाम्रो खाना राम्रो हुन्छ, तब हाम्रो स्वास्थ्य स्वतः राम्रो हुन्छ। तर आजको आधुनिक जीवनशैलीका कारण हाम्रो खानपानमा परिवर्तन आएको छ । जसले हामीलाई बिरामी बनाइरहेको छ ।
आजभोलि मानिसहरु स्वस्थ भन्दा पनि जंक र फास्ट फुड बढी रुचाउँछन् । यसका लागि स्वस्थ आहारको महत्त्व जान्न र बुझ्नुपर्छ।
स्वस्थ आहार वा सन्तुलित आहार भनेको के हो ?
स्वस्थ आहार वा सन्तुलित आहार भनेको सबै प्रकारका पौष्टिक तत्व, भिटामिन र मिनरल्स पाइन्छ। यी सबै तत्वहरू हाम्रो शरीरको लागि आवश्यक छन्। जब शरीरलाई सबै प्रकारका पोषक तत्वहरू प्राप्त हुन्छन्, रोगहरू शरीरबाट टाढा रहन्छन्। यस्तो अवस्थामा जब हामीले अस्वस्थकर खानेकुरा खान्छौं, केही पोषक तत्वहरू छाड्छन्, जसले गर्दा हाम्रो शरीरमा विभिन्न किसिमका रोगले घेर्छ । यस्तो अवस्थामा हामीले स्वस्थ आहारको महत्त्व बुझ्नुपर्छ।
स्वस्थ आहारको महत्त्व के हो ?
स्वस्थ आहार शरीरको लागि कत्तिको महत्त्वपूर्ण छ । हाम्रो आहार दुईवटा कुरालाई ध्यानमा राखेर योजना बनाउनुपर्छ। एउटा हाम्रो र अर्को हाम्रो शरीरमा कुन पोषक तत्वको कमी छ।
एक स्वस्थ व्यक्तिले दिनमा सबै आवश्यक पोषक तत्वहरू प्राप्त गर्न हरियो पातदार तरकारी, सबै रंगको तरकारी र सबै रंगका फलफूल खानुपर्छ। यसबाट उनीहरूलाई कहिल्यै पनि सप्लिमेन्टको आवश्यकता पर्दैन। हाम्रो शारीरिक र मानसिक स्वास्थ्य दुवैको लागि स्वस्थ आहार महत्त्वपूर्ण छ।
स्वस्थ आहारले हामी आज के छौं र भोलि के हुनेछौं भन्ने निर्णय गर्छ। सही पोषण राम्रो जीवनशैलीको प्रतीक हो। हाम्रो स्वास्थ्यको लागि स्वस्थ आहारको महत्त्व धेरै छ, जस्तै सन्तुलित आहारले कुनै पनि स्वास्थ्य समस्याबाट बचाउँछ। विशेष गरी स्वस्थ जीवनशैलीले हृदय रोग र क्यान्सर जस्ता स्वास्थ्य समस्याहरूको जोखिम कम गर्छ।
स्वास्थ्यका लागि पौष्टिक आहार किन महत्त्वपूर्ण छ ?
स्वास्थ्यका लागि पौष्टिक आहारको महत्व २ देखि १९ वर्ष उमेर समुहमा बढी मानिन्छ । यो उमेरमा मानिसले के खाने र पिउने त्यही नै जीवनको आधार बन्छ। तर यसको मतलब यो होइन कि हुर्किसकेपछि हामी जे पनि खान सक्छौं। पहिले नै उल्लेख गरिए झैं, अस्वस्थ खानाले धेरै रोगहरू निम्त्याउँछ, जस्तै उच्च रक्तचाप, मधुमेह टाइप २, ओस्टियोपोरोसिस, क्यान्सर आदि।
सन्तुलित आहारका लागि के खाने ?
सम्पूर्ण अन्न समावेश
स्वस्थ आहारको महत्त्व सम्पूर्ण अन्न सेवन गरेर मात्र प्राप्त गर्न सकिन्छ। परिष्कृत अन्नबाट सम्पूर्ण वा सम्पूर्ण अन्नमा स्विच गर्नुपर्छ। उदाहरणका लागि, सेतो रोटीको सट्टा गहुँबाट बनेको ब्राउन ब्रेड खानुपर्छ । खानामा यी अन्नहरू समावेश गर्न सकिन्छ ।
किनोआ
ओट्स
ब्राउन राइस
बकव्हीट
ओटमील
वाइल्ड राइस
आफ्नो प्लेटमा यी फलहरू समावेश गर्नुपर्छ ।
फलफूल बिना स्वस्थ आहारको महत्व अधुरो छ । आफ्नो आहारमा रंगीन तरकारीहरू समावेश गर्नुपर्छ । विशेष गरी रातो, सुन्तला र गाढा हरियो तरकारीहरू जस्तै टमाटर, मीठो आलु र ब्रोकाउली। मिठाईको रूपमा फलफूल खाने । धेरै रंगीन फलफूल र तरकारीहरू समावेश गर्न सकिन्छ । त्यति नै धेरै भिटामिन, खनिज र फाइबर तपाईंको शरीरमा प्राप्त हुन्छ।
प्रोटिन मासु, कुखुरा, अण्डा, समुद्री खाना, ड्राई बीन्स वा मटर, अण्डा, नट र बीउमा ठूलो मात्रामा पाइन्छ। त्यसैले प्रोटिनको लागि यी खानेकुरा समावेश गर्नुपर्छ ।
क्याल्सीयमको लागि दैनिक एक गिलास दूध पिउने
क्याल्सियम हड्डीको लागि धेरै महत्त्वपूर्ण छ। क्याल्सियमका लागि दूध, दही, बटर आदिको सेवन गर्नुपर्छ । तर चिल्लो दूध पिउनु हुँदैन भन्ने कुरामा ध्यान दिने। यसका लागि फ्याक फ्री वा लो फ्याक दूध सेवन गर्नुपर्छ ।
आहारमा सोडियमको मात्रा सीमित गर्ने
सोडियम शरीरलाई चाहिन्छ, तर सोडियमको मात्रा धेरै हुँदा धेरै स्वास्थ्य समस्या हुन सक्छ। यस्तो अवस्थामा कुनै पनि चीज खरिद गर्दा त्यसको लेबल जाँच गर्नुपर्छ। त्यसैले कम सोडियम नुन खानुपर्छ ।
समुद्री खाना खाने
स्वस्थ आहारमा समुद्री खाना महत्त्वपूर्ण छ। यस्तो अवस्थामा माछा जस्तै सामन, टुना, शेलफिस, क्र्याब, ओइस्टर आदि खानुपर्छ । समुद्री खानाको सेवनले प्रोटिन, ओमेगा ३ फ्याटी एसिड, मिनरल्स आदि उपलब्ध गराउँछ। वयस्कहरूले अधिक समुद्री खाना र बच्चाहरूले कम खपत गर्नुपर्छ।
प्रशस्त पानी पिउने
स्वस्थ आहारको महत्त्व पानीले मात्र पूरा हुन्छ। पानीले तौल घटाउन मद्दत गर्छ र शरीरलाई डिटक्सिफिकेसन गर्छ। हामीले दिनभरि कम्तीमा आठ गिलास पानी पिउनुपर्छ। यसमा कागतीको रस मिसाएर पनि पिउन सकिन्छ । यसले भिटामिन सी मात्रै प्रदान गर्दैन, यो कम क्यालोरी पेय पनि हो।
स्वस्थ रहन के खानु हुँदैन ?
परिष्कृत अन्न
मिठाई सिरपको प्रयोग कम गर्ने
सेतो पीठोको सेवन नगर्ने
हाइड्रोजनयुक्त तेलको उपभोग नगर्ने
फ्याक्ट्रीमा बनेको मासु, कुखुरा आदि हर्मोन, स्टेरोइड र एन्टिबायोटिकले बन्ने भएकाले त्यो नखाने ।
कृत्रिम रंग र स्वादले बनेको चीजहरू कहिल्यै उपभोग नगर्ने ।
मोनोसोडियम ग्लुटामेटबाट बनेको कृत्रिम मसलाको सेवन नगर्ने।
सोडा, कफी आदिको सेवन गर्नुहुँदैन बरु कम क्यालोरी भएको पेय पदार्थ वा फलफूलको जुस आदि सेवन गर्नुपर्छ ।
प्याक गरिएको वा जमेको र प्रिजर्भेटिभ खाना नखाने ।
स्वस्थ आहारको लाभ के हो ?
सन्तुलित आहार र व्यायाम वा योग नियमित गरेर तौल घटाउन सकिन्छ। यदि तौल घटाउने प्रयास नगरे नियमित व्यायामले मुटुको स्वास्थ्यमा सुधार गर्छ र योगले प्रतिरक्षा प्रणालीलाई राम्रो आकारमा राख्छ। यसले उर्जा स्तर पनि बढाउन सक्छ।
मानसिक स्वास्थ्यका लागि सन्तुलित आहार हुनु अति आवश्यक छ ।
शारीरिक गतिविधिले एन्डोर्फिनको उत्पादनलाई उत्तेजित गर्छ। एडोर्फिन मस्तिष्कमा निस्कने रसायन हो जसले खुशी र आराम महसुस गराउँछ। स्वस्थ आहार खानको साथै व्यायाम, योग वा ध्यानले तपाईको मानसिक अवस्था सुधार्न सक्छ।
रोगहरूको जोखिम कम गर्छ। किनभने जुनसुकै रोग कुनै न कुनै कुराको अभावमा हुन्छ । यस्तो अवस्थामा कुनै पनि पोषक तत्वको कमी नहुँदा रोग लाग्दैन । यसरी हामी सबैले स्वस्थ आहारको महत्त्व बुझ्नुपर्छ।
