ध्यान मानसिक स्वास्थ्यका लागी उत्तम उपाय 

काठमाडौं । प्राचीन कालदेखि ध्यानको ठूलो महत्त्व रहेको छ। यो ऋषिहरूको समय देखि चलिआएको छ। आजकल, ध्यानलाई आफ्नो जीवनशैलीको अभिन्न अंग बनाएका धेरै कम व्यक्तिहरू छन्। ध्यान मानसिक समस्याहरु कम गर्न को लागी एक राम्रो तरिका हो। 

ध्यानलाई आफ्नो जीवनशैलीमा समावेश गरियो भने, धेरै मानसिक समस्याहरू समाधान गर्न सकिन्छ। आजको व्यस्त जीवनमा, ध्यान विशेष गरी आवश्यक छ। यसले दिमागलाई मात्र आराम दिँदैन, दिमागलाई पनि शान्त बनाउँछ। ध्यान गर्न चाहने धेरै मानिस छन् तर ध्यान कहिले, कति समय र कसरी गर्ने भन्ने बुझ्दैनन्। उचित ध्यान गरेमा यी समस्याहरूबाट छुटकारा पाउन सकिन्छ । 

ध्यान भनेको मानसिक व्यायाम हो। यसमा विश्राम, ध्यान र जागरुकता समावेश छ। यसबाट हाम्रो दिमाग शान्त हुन्छ र आफ्नो काममा ध्यान केन्द्रित हुन्छ।

अब ध्यान कसरी सुरु गर्ने भन्ने कुरा गरौं। यसका लागि सबैभन्दा पहिले आफ्नो श्वासप्रश्वासमा ध्यान केन्द्रित गर्ने प्रयास गर्नुपर्छ। यसपछि लामो र गहिरो सास लिनुपर्छ । सासहरूमा फोकस गर्नुपर्छ र तिनीहरूलाई महसुस गर्नुपर्छ ।

कति समयसम्म ध्यान गर्नुपर्छ ? 

ध्यान सुरु गर्दा १० मिनेट बाट गर्न सकिन्छ । त्यस पछि दिनहरुमा बिस्तार बढ्दै जाँदा समय बढाउनुपर्छ। कम्तिमा २० मिनेट ध्यान गर्नु उपयुक्त मानिन्छ। यसलाई बिहान र बेलुका गर्न सकिन्छ । यसबाट थप लाभ प्राप्त हुन्छ । अर्थात्, बिहान २० मिनेट र बेलुका २० मिनेट ध्यान गरेर थप लाभहरू प्राप्त गर्न सकिन्छ ।

ध्यान कहिले गर्ने ? 

ध्यानको लागि सही समय बिहान हो। साथै, खाना खानु अघि र बिहान ध्यान गर्नु धेरै राम्रो मानिन्छ। किनकी खाना खाइसकेपछि ध्यान गर्दा निद्रा लाग्छ । ध्यान बिहान र बेलुका गर्न सकिन्छ।

ध्यानका लागि शान्त ठाउँ छान्नुपर्छ । किनभने कोलाहल भएको ठाउँमा ध्यान केन्द्रित गर्न सकिदैन । एक शान्त र हावा युक्त ठाउँ ध्यान को लागी धेरै राम्रो छ। एकान्तमा राम्रोसँग ध्यान गर्न सकिन्छ।

 ध्यानका प्रकारहरू

पहिले ३ प्रकारका ध्यानको बारेमा कुरा गरौं। पहिलो स्थूल ध्यान, दोस्रो हल्का ध्यान र तेस्रो सूक्ष्म ध्यान।

सकल ध्यानमा, कुनै पनि देवता, मूर्ति वा प्रकृति वा हृदय चक्रमा ध्यान दिइन्छ।

ज्योतिर्ध्यानमा, कुण्डलिनी मूलाधार र लिंगमूलको बीचमा सर्पको आकारमा अवस्थित छ। यस स्थानमा ब्रह्माको ज्योतिको रूपमा ध्यान गर्न ज्योतिर्ध्यान गरिन्छ।

सम्भावी मुद्राको अनुष्ठान गर्दा कुण्डलिनीमा ध्यान गर्नुलाई सूक्ष्म ध्यान भनिन्छ।

ध्यानले निम्न मानसिक समस्याहरू हटाउन सकिन्छ 

ध्यानले तनाव र चिन्ता कम गर्न मद्दत गर्छ।

ध्यानले एकाग्रता बढाउँछ।

ध्यान गरेर नकारात्मक विचारहरू नियन्त्रण गर्न सकिन्छ ।