महिनावारीको समयमा मीठो र मसलादार खान मन लाग्नुको कारण र व्यवस्थापन गर्ने उपाय

काठमाडौं । कतिपय महिलाले आफ्नो खानपानमा अचानक परिवर्तन गर्नु भनेको महिनावारी सुरु हुन लागेको संकेत हो । उनीहरुलाई केहि खास खाने इच्छा हुन थाल्छ । महिनावारीको समयमा लालसा हुनु सामान्य कुरा हो । विज्ञहरु पनि यस्तै भन्छन् । विज्ञहरूले यसलाई पिरियड क्रेभिङ भन्छन्। यो शरीरको जैविक र मनोवैज्ञानिक दुवै कारणले हुन सक्छ। यस्तो अवस्थामा अस्वस्थ खाना उपभोग गरियो भने यसले शरीरमा प्रति दिन अनुमानित ५०० अतिरिक्त क्यालोरीहरू थप्न सक्छ। यसबाट बच्नुपर्छ। 

पिरियड क्रेभिङ

चकलेट, कार्बोहाइड्रेट र नुनिलो खानाको लालसा प्रायः महिनावारी अघि वा महिनावारीमा हुन्छ। यसले महिनावारी सुरु हुन लागेको थाहा दिन्छ । महिनावारीको लालसाको कारण के हुन सक्छ ? विज्ञहरू भन्छन्, यो एक सामान्य प्रक्रिया हो, तर यस समयमा हामीले हाम्रो खानपानमा विशेष ध्यान दिनुपर्छ। महिनावारी सुरु हुनु अघि खानाको लालसा हुन्छ । ९० प्रतिशतभन्दा बढी महिलालाई महिनावारीअघि नै खानाको लालसा हुन्छ ।

कतिपय महिलाले आफ्नो खानपानमा अचानक परिवर्तन गर्नु भनेको महिनावारी सुरु हुन लागेको संकेत हो । उनीहरुलाई केहि खास खाने इच्छा हुन थाल्छ । महिनावारीको समयमा लालसा हुनु सामान्य कुरा हो । विज्ञहरु पनि यस्तै भन्छन् । विज्ञहरूले यसलाई पिरियड क्रेभिङ भन्छन्। यो शरीरको जैविक र मनोवैज्ञानिक दुवै कारणले हुन सक्छ। कहिलेकाहीँ कुनै उत्पादनलाई यस्तो तरिकाले बजार गरिन्छ त्यसकारण लालसा जाग्नु सामान्य देखिन्छ। तर अस्वस्थ खाना उपभोग गरियो भने, यसले शरीरमा प्रति दिन अनुमानित ५०० अतिरिक्त क्यालोरीहरू थप्न सक्छ। यसबाट बच्नुपर्छ। महिनावारीको लालसा रोक्नको लागि उपायहरू अपनाउनु पर्छ।

यसको पछाडि हर्मोन पूर्ण रूपमा जिम्मेवार छन्। महिनावारीपूर्व सिन्ड्रोममा १५० भन्दा बढी विभिन्न लक्षणहरू हुन्छन्। सबैभन्दा धेरै रिपोर्ट गरिएका समस्याहरू मध्ये एक महिनावारीको समयमा खानाको लालसा हो। ९० प्रतिशतभन्दा बढी महिलालाई खानाको लालसा हुन्छ । यो महिनावारी सुरु हुनु अघि नै सुरु हुन्छ। यो अवधिमा हर्मोनमा उतारचढाव हुन्छ । यसले न्यूरोट्रान्समिटरलाई असर गर्छ।

ओभुलोसन जिम्मेवार छ

सामान्यतया अण्डा ओभुलोसनको समयमा रिलीज हुन्छ । शरीरले कार्बोहाइड्रेट, बोसो र मिठाईहरू खान चाहन्छ।  उच्च क्यालोरी व्यन्जन खाँदा यसले शरीरद्वारा उत्पादित सेरोटोनिनको निम्न स्तरलाई बढावा दिन्छ। यी भावना राम्रो हर्मोनहरू कुनै पनि मुड स्विंगहरूसँग व्यवहार गर्न पनि महत्त्वपूर्ण छन्। यसले महिनावारीको समयमा तनावबाट बच्न मद्दत गर्छ।

एस्ट्रोजेन र प्रोजेस्टेरोन स्तरमा परिवर्तन

महिनावारी भन्दा ठीक अघि एस्ट्रोजेन र प्रोजेस्टेरोन स्तरहरूमा परिवर्तनहरूले कार्बोहाइड्रेट र चिनीको लालसा निम्त्याउन सक्छ। केही अन्वेषकहरूले  आन्तरिक रूपमा स्रावित ओपिओइड पेप्टाइड्स जसले भोकलाई नियमन गर्दछ पिएमएसको समयमा बढी सक्रिय हुन्छ।

एस्ट्रोजेन, इन्सुलिन र रगतमा चिनीको स्तर बीचको सम्बन्धले खानाको लालसा र त्यसपछिको तौल वृद्धिलाई पनि असर गर्छ। अवधि प्रवाहको समयमा एस्ट्रोजन स्तरमा गिरावट रजोनिवृत्तिको प्रभावहरूको नक्कल गर्न सक्छ। यसले इन्सुलिन प्रतिरोधी र रगतमा चिनीको मात्रा बढाउन सक्छ। शरीरले रगतमा सुगर कोशीकाहरूमा पठाउने प्रयास गर्दछ जहाँ ऊर्जा चाहिन्छ। भोक, बारीमा, खाना सेवन र वजन वृद्धि मा द्विदिशात्मक प्रभाव छ।

यी तृष्णाहरू रोक्ने उपाय 

प्रोटिन युक्त ब्रेकफास्ट लिने

दिनको पहिलो भागमा पेट भरिएको महसुस गर्न, अण्डा जस्तै प्रोटिन युक्त नास्ता खानुपर्छ । महिनावारी हुनुअघि स्वस्थ प्रोटिन र फ्याट खानुपर्छ । जब हर्मोन परिवर्तन हुन्छ, धेरै खाने सम्भावना कम हुन्छ। नियमित व्यायाम गर्नुपर्छ ।

म्याग्नेसियम खानेकुरा लिने

कोशीकाहरूले ओभुलोसनपछि दिनहरूमा म्याग्नेसियम पनि माग्छन्। कोको बीन्समा यसको मात्रा धेरै हुन्छ, त्यसैले चकलेट खाने इच्छा प्रबल हुन्छ। अन्य प्रकारको तुलनामा डार्क चकलेट छनोट गरेर क्यालोरीको मात्रा घटाउन सकिन्छ। यसमा चिनी कम हुन्छ। म्याग्नेसियमको थप मात्रा प्राप्त गर्न जौ, हरियो सागसब्जी वा सप्लिमेन्ट लिन सकिन्छ। म्याग्नेसियमले दुखाइ, कब्जियत, अनियमित निद्रा, चिन्ता वा टाउको दुखाइमा पनि मद्दत गर्न सक्छ।

फल स्लाइसहरू 

सबैभन्दा सुरक्षित तरिका भनेको महिनावारी अघि घरबाट उच्च क्यालोरी भएका खानाहरू हटाउनु हो। स्वस्थ विकल्पहरू खोज्ने। यदि चिनी आवश्यक छ भने, सन्तुष्ट हुनको लागि मुखमा फलको मीठो टुक्रा पप गर्नुपर्छ ।

प्रशोधित खानाबाट टाढा रहनुपर्छ 

मिठाई पछि, नुनको लागि सबैभन्दा सामान्य लालसा (पिरियड क्रेभिङ) हो। हर्मोनको उतार चढाव हुँदा एड्रेनल ग्रन्थिहरूले तिनीहरूलाई विनियमित गर्न कडा मेहनत गर्छन्। गति कायम राख्न तिनीहरूलाई नुन सहित थप खनिजहरू चाहिन्छ। यो आवश्यकता पूरा गर्न, खाना पकाउँदा समुद्री नुन प्रयोग गर्नुपर्छ। समुद्री खाना वा पानी युक्त तरकारीहरू खानुपर्छ। प्रशोधित नुन, डिब्बा खानाबाट टाढा रहनुपर्छ ।

नियमित रूपमा खाना वा खाजा खाँदा पनि रगतमा चिनीको मात्रा नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्छ। यस चरणमा सन्तुलित रहन सकिन्छ।

मीठो खानेकुराको तीव्र लालसा पाठेघरको अस्तरलाई भर्न र गत महिनामा त्यहाँ जम्मा भएका विषाक्त पदार्थहरूलाई हटाउन आवश्यक ऊर्जाको कारणले हो। त्यसैले महिनावारीको समयमा चिनी र कार्बोहाइड्रेटको चाहना बढी हुन्छ। स्वस्थ कार्बोहाइड्रेट लिने प्रयास गर्नुपर्छ ।