के विवाहित युवाको जीवनबाट सेक्स हराएको छ?

‘यदि हामीले समयमै सही परामर्श पाएनौं भने, हाम्रो विवाह टुट्न सक्छ।’

गुरु ग्रामका इन्जिनियर मनिष (नाम परिर्वतन) ले २०१३ मा विवाह गरेका थिए । तर, सात वर्षभित्र अर्थात् २०२० सम्ममा श्रीमतीसँगको सम्बन्ध बिग्रियो ।

उनी भन्छन्, ‘सबै कुरा ठिकठाक हुँदाहुँदै पनि हामीबीच शारीरिक सम्बन्ध निकै कम थियो । यो करिब पाँच वर्षसम्म चल्यो र त्यसपछि सम्बन्धमा यसको प्रभाव देखिन थाल्यो । अन्ततः हामीले विवाह सल्लाहकारको सहयोग लिनुपर्‍यो।’

मनिष र उनकी श्रीमती दुवै जागिर गर्छन्। उनलाई के भयो त्यो असामान्य होइन।

विश्वभर नै युवा दम्पतीहरू, विशेष गरी विवाहित हजार वर्षहरूमा वा युवाहरूमा यौन प्रतिको अनास्था बढ्दै गएको देखिन्छ।

१९८० को सुरु देखि १९९० को दशक को बीचमा जन्मेका मानिसहरूलाई मिलेनियल वा जेनेरेसन वाई भनिन्छ। उनीहरुको उमेर अहिले २५ देखि ४० वर्षको बीचमा छ ।

यो त्यो उमेर हो जसमा मानिस शारीरिक सम्बन्धमा सबैभन्दा बढी सक्रिय हुन्छ भन्ने विश्वास गरिन्छ । यसलाई यौन प्राइम टाइम पनि भनिन्छ। तर यो समयमा उनीहरुमा सेक्सको चाहना कम हुने प्रवृत्ति देखिएको छ ।

सेक्समा रुचि घट्यो

इन्डियाना युनिभर्सिटीको किन्जी इन्स्टिच्युट र सेक्स टोय बेच्ने कम्पनी लभ हनीले सन् २०२१ मा १८ देखि ४५ वर्ष उमेर समूहका अमेरिकी युवाहरू एउटा सर्वेक्षण गरेका थिए।

यस सर्वेक्षणका अनुसार गत वर्ष विवाहित जोडीमा यौन इच्छा कम हुने समस्या मिलेनियलमा सबैभन्दा बढी देखिएको थियो ।

यस अनुसार, विवाहित मिलेनियलमा  २५ दशमलव ८ प्रतिशतले सेक्समा रुचि गुमाएको थियो। तिनीहरू पछिको पुस्ताको १० दशमलव ५ प्रतिशत  (जेनरेशन जेड) र २१ दशमलव २ प्रतिशत तिनीहरू अघिको पुस्ता (जेनरेशन एक्स) को तुलनामा।

१९६५ र १९८० को बीचमा जन्मेकाहरूलाई जेनेरेसन एक्स मानिन्छ र १९९०  को दशकको अन्त्य र २०१० को दशकको सुरुमा जन्मेकाहरूलाई जेनरेशन जेड  मानिन्छ।

मनोवैज्ञानिक शिवानी मिस्री साधु दिल्लीमा एक जोडी थेरापिस्ट अर्थात् जोडीलाई परामर्श दिने काम गर्छिन्।

उनले सहस्राब्दीको वृद्धिलाई पनि सेक्सप्रति वितृष्णा भएको देखेकी छिन्।

‘युवा विवाहित जोडीहरू, विशेष गरी मिलेनियलले रिपोर्ट गर्छन् उनीहरू सेक्समा कम चासो राख्छन् र कम शारीरिक सम्बन्ध राख्छन्,’ उनी बताउँछिन्।

विवाहित व्यक्तिहरूबीचको शारीरिक सम्बन्धलाई कम वा कुनै पनि किसिमको सम्बन्धलाई यौन विहीन विवाह भनिन्छ अर्थात् त्यस्ता विवाहहरू जसमा यौनसम्बन्ध लगभग अस्तित्व हीन बनाइन्छ।

विज्ञहरूका अनुसार दम्पतीले एक वर्षमा १० पटकभन्दा कम यौनसम्पर्क राखेमा त्यस्ता विवाहलाई यौन विहीन विवाह मानिन्छ ।

किन्से इन्स्टिच्युटका अनुसन्धानकर्ता जस्टिन लेहमिलर भन्छन्, ‘जब पति वा पत्नी मध्ये एक वा दुवैको यौन चाहना कम हुन्छ, तब उनीहरूले कम शारीरिक सम्बन्ध राख्न थाल्छन्। यौन चाहनाको कमीले विवाहलाई यौन विहीन बनाउन सक्छ।’

किन बढ्दै छ ‘दूरी’ ?

अमेरिकाको क्यालिफोर्नियाकी सेक्स थेरापिस्ट क्रिस्टिन लोजानो भन्छिन्, ‘इच्छामा असन्तुलन यस्तो विषय हो जसलाई ख्याल गरिएन भने समयसँगै बढ्दै जान्छ। यदि कसैले बारम्बार पहल गर्छ र उसको पार्टनरले उसलाई अस्वीकार गरिरहन्छ भने उसको आत्मसम्मानमा चोट पुग्छ। एकै समयमा, अस्वीकार गर्ने पार्टनर पनि पछुताउनेछ। जसका कारण यौन उत्तेजना प्रभावित हुन थालेको अवस्था सिर्जना हुन्छ ।’

उनी भन्छिन्, ‘सेक्सलाई असम्भव, पीडादायी, अप्ठ्यारो वा अप्रिय बनाउने अन्य मेडिकल वा मनोवैज्ञानिक कारणहरू छन्। व्यस्तता, कामको बोझ र सन्तानले पनि यौनसम्पर्कलाई कम गर्न सक्छ। पति पत्नीले एकअर्काको इच्छाको कुरा नगर्नु पनि एउटा कारण हो।’

यस्तो समस्या एउटै पुस्ताले मात्र भोग्नुपरेको होइन । तर विज्ञहरूले यो मामिलामा ठूलो परिवर्तन देखिरहेका छन्।

‘पहिले, विवाहको १० देखि १५ वर्ष पछि यौन सम्बन्धमा गिरावट आएको थियो, तर अहिले यो हरेक तीन देखि पाँच वर्षमा भइरहेको,’ सान फ्रान्सिस्कोमा २० वर्षको सेक्स थेरापिस्ट सेलेस्टे हर्शम्यान भन्छिन्।

यही कुरालाई अगाडि बढाउँदै विगत ३० वर्षदेखि सेक्स थेरापिस्ट र क्यालिफोर्निया विश्वविद्यालयका मनोचिकित्सका सहायक प्राध्यापक किम्बर्ली एन्डरसन भन्छिन्, ‘३० वर्षअघि ५० वर्षभन्दा माथिका मानिस यस्तो समस्या लिएर मसँग आउने गर्दथे । यी ती व्यक्तिहरू थिए जसको उमेरसँग सम्बन्धित रोगहरू वा हार्मोनल परिवर्तनहरूका कारण यौन इच्छा कम हुन्थ्यो। तर आजकल ४५ वर्ष मुनिका जोडीको विवाह पनि यौन विहीन बन्दै गएको छ ।’

धेरै दबाबहरू

अमेरिकाको किन्से इन्स्टिच्युटका अनुसन्धानकर्ता जस्टिन लेहमिलर भन्छन्, ‘अत्यधिक तनावले यौन इच्छामा पनि गहिरो प्रभाव पार्छ र सहस्राब्दीहरूले आफ्नो अघिल्लो पुस्ताको तुलनामा बढी तनावको सामना गरिरहेका छन्।’

यो तनावका धेरै कारण पनि छन् । उदाहरणका लागि, बेलायतको काउन्सिलिङ नेटवर्क रिलेटको २०१८ को अध्ययन अनुसार, ३० र ४० वर्ष बीचका व्यक्तिहरू मध्ये ६१ प्रतिशतले आफ्ना साना बच्चाहरूको हेरचाहको कारणले कम यौन सम्पर्क गरेको रिपोर्ट गरे। ३१ प्रतिशतले बच्चा जन्माएपछि आफ्नो यौन इच्छा हराएको पनि बताए।

यसबाहेक,  मिलेनियल लाई आफ्नो करियरमा सफल र आर्थिक रूपमा बलियो बनाउन दबाब पनि छ। कामको बोझका कारण पनि उनीहरु तनावमा छन् ।

एक विश्वव्यापी परामर्श कम्पनी डेलोइटले गरेको पाँच देशको अध्ययन अनुसार, मिलेनियलका ३८ प्रतिशतले धेरै कामको दबाब अनुभव गरेको रिपोर्ट गर्छन्। पुरुष (३६ प्रतिशत) भन्दा बढी महिलाहरू (४१ प्रतिशत) यो तनावको अनुभव गर्छन्।

जस्टिन लेहमिलरका अनुसार, ‘अधिकांश मिलेनियलले मन्दी (२००८) को समयमा आफ्नो क्यारियर सुरु गरेका थिए र अहिले कोभिड महामारीले नराम्ररी प्रभावित भएका छन्।’

एकै समयमा, जब टेक्नोलोजी पनि तीव्र गतिमा परिवर्तन भइरहेको छ, उनीहरूले पहिलेको भन्दा कडा मेहनत गर्नुपर्छ। उनी वर्कहोलिक बनेका छन् ।

अत्याधिक कामका कारण दिनको अन्त्यमा यौनसम्पर्क गर्न पनि थकित हुने अवस्था सिर्जना भएको छ ।

सोशल मिडिया र अश्लील

युवाहरूको यौन जीवनमा सामाजिक सञ्जाल र पोर्नको प्रभावलाई बेवास्ता गर्न सकिँदैन।

विज्ञहरू भन्छन्  सोशल मिडियामा धेरै ब्युटी फिल्टरहरू छन्। यस्तो अवस्थामा वास्तविक जीवनमा कतिपय मानिसमा आफ्नो शरीरको बारेमा इन्फरियरीटि कम्प्लेक्स हुन्छ ।

काउन्सिलिङ नेटवर्क रिलेटले गरेको सर्वेक्षणका अनुसार, कम यौनसम्पर्क गर्ने ३० वर्ष मुनिका ३७ प्रतिशत युवाहरूले आफ्नो शरीरलाई कमजोर महसुस गरेका छन्।

न्यूयोर्क सेक्स थेरापिस्ट स्टीफन स्नाइडर भन्छन्, ‘जब इन्टरनेटमा पोर्नको उपलब्धता बढ्दै गइरहेको थियो, अधिकांश सहस्राब्दीहरू हुर्किरहेका थिए। अहिले कतिपय मानिसलाई यौनसम्पर्कबाट भन्दा पोर्न हेरेर बढी रमाइलो हुने गरेको देखिएको छ ।’

समाधान के हो ?

तनावका कारणहरूलाई जीवनबाट पूर्ण रूपमा हटाउन सकिँदैन, न पोर्न वा सोशल मिडियाको प्रभावलाई हटाउन सकिन्छ। त्यसोभए यी कारणले विवाहलाई यौन विहीन हुनबाट कसरी बच्ने? 

मनोवैज्ञानिक शिवानी मिस्री साधु भन्छिन्, ‘शारीरिक सम्बन्धमा पति–पत्नी दुवैको चाहना पूरा हुनुपर्छ र दुवैले सन्तुष्टि पाउन जरुरी छ । आपसी संवाद, विश्वास र एकअर्काको इच्छा र सीमाको ख्याल राख्नुपर्छ। सम्बन्ध कति पटक हुन्छ भन्ने भन्दा पनि तपाई कस्तो सम्बन्धमा हुनुहुन्छ, त्यसमा आनन्द, आत्मीयता र खुसी छ कि छैन भन्ने हो।’

सम्बन्धमा सञ्चार, आनन्द, सन्तुष्टि र पूर्णताको अनुभूति हुने राम्रो यौन जीवनलाई नै राम्रो यौन जीवन भन्न सकिने विज्ञहरू बताउँछन् ।

वैसे, सत्य यो हो कि शारीरिक सम्बन्धमा रूचिको कमी एक यस्तो विषय हो जसमा मानिसहरू आफ्नो पार्टनरसँग कुरा गर्न हिचकिचाउँछन्। तर विज्ञहरू यस्तो भएमा विवाह सल्लाहकार वा सेक्स थेरापिस्टको सहयोग लिनुपर्ने सल्लाह दिन्छन्।

बीबीसी