पोस्टपार्टममा कपाल झर्ने समस्या
बच्चा जन्माएपछि धेरै कपाल झर्नु पूर्णतया सामान्य हो र सामान्यतया १२ महिना पछि आफ्नो गर्भावस्था पूर्व अवस्थामा फर्किन्छ।
नयाँ आमाले हरेक पटक नुहाउँदा वा कपाल कोर्दा मुट्ठी भरी कपाल झर्न थाले चिन्ता हुनु स्वभाविक हो । तर बच्चा जन्माएपछि कपालको ठूलो मात्रामा झर्नु पूर्णतया सामान्य हो। चिन्ता लिनु पर्दैन।
हाम्रो टाउकोमा कपाल झर्ने र उम्रने भइरहन्छ । कपालको वृद्धि हर्मोनको दायराद्वारा नियन्त्रित हुन्छ र तिनीहरूको सन्तुलनमा हुने कुनै पनि परिवर्तनले कपाल झरेको र कति बढेको छ भन्ने कुरालाई असर गर्न सक्छ। गर्भवती हुँदा महिला हर्मोन, एस्ट्रोजेन र प्रोजेस्टेरोनको स्तर उच्च हुन्छ। शरीर विकास मोडमा हुन्छ। यसले बच्चा हुर्किरहेको हुन्छ तर यसले रक्तसञ्चार विस्तार, प्लेसेन्टाको विकास गर्छ । र स्तनमा दूध नलीकाहरू बढाउँछ।
यो वृद्धि आमाको कपाल सम्म फैलिएको छ। एस्ट्रोजेन र प्रोजेस्टेरोनको उच्च स्तर र सम्भवतः प्रोल्याक्टिन हर्मोनको स्तर, कपाल कम झर्ने र अधिक कपाल बढ्नुको परिणाम हो। गर्भावस्थाको समयमा धेरै महिलाहरूले आफ्नो कपाल सबैभन्दा बाक्लो र स्वस्थ भएको महसुस गर्छन्।
प्रसव पछि कपाल झर्नु
गर्भावस्था पछि, जब शरीर अब बच्चालाई समर्थन गर्न जिम्मेवार हुँदैन। हर्मोन स्तर एकदम तेज रूपमा कम हुन्छ। एस्ट्रोजन र प्रोजेस्टेरोनको स्तर घट्दा प्राकृतिक रुपमा कपाल झर्छ। बच्चा जन्मिएको हप्ता वा महिनामा धेरै कपाल झर्नु पूर्ण रूपमा सामान्य हो। स्तनपान गरिरहेको भए त्यति छिटो कपाल झर्दैन।
कपाल सामान्यतया ६ देखि १२ महिना पछि पूर्व(गर्भवती अवस्थामा फर्किनेछ। यदि १२ महिनापछि पनि कपाल झर्ने क्रम जारी भए उपचार खोज्नुपर्छ।
पोष्टपार्टममा कपाल झर्ने चिकित्सा कारणहरू
बच्चा जन्मेको महिनामा कपाल झर्नु सामान्य कुरा भएता प्रसुति पश्चात् कपाल झर्नुको कारणले यस्ता छन्
थाइराइड
थाइराइड एउटा ग्रन्थि हो। जुन घाँटीमा बस्छ । यसले शरीरको उप पाचनलाई नियन्त्रण गर्छ। बच्चा जन्माएपछि ग्रन्थि सुन्निने अवस्थालाई पोस्टपार्टम थाइराइडाइटिस भनिन्छ। यो अवस्था, जसले प्रत्येक सयमा सात जना पोष्टपार्टम महिलाहरूलाई असर गर्छ। यसले ग्रन्थिलाई सुरुमा अति सक्रिय बनाउँछ र धेरै थाइराइड हर्मोन उत्पादन गर्छ। अत्यधिक कपाल झर्नु थाइरोइडाइटिसको लक्षण हो।
ओभर एक्टिभ थाइराइडको अन्य लक्षणहरूमा मुटुको धड्कन छिटो हुनु, थकान, तौल बढ्ने वा कब्जियत जस्ता लक्षण हुन्छ। कपाल झर्नु पनि कम सक्रिय थाइराइडको संकेत हुन सक्छ। यी लक्षणहरू लामो समयसम्म रहन सक्छन् र उपचारको आवश्यकता पर्दछ।
आइरन को कमी
कपाल झर्नु रगतमा आइरनको मात्रा कम हुनुको सामान्य लक्षण हो। बच्चा जन्माएपछि आइरनको कमी हुने गर्छ। गर्भवती हुनुले आइरनको भण्डारहरू प्रयोग गर्दछ। प्रसवको समयमा र पछि रगत बग्दा शरीरमा आइरनको स्तर कम हुन्छ। स्तनपान गराउँदा गरिरहेको अवस्थामा आइरनको कमीको जोखिममा पनि हुन सक्छ। शरीरमा रातो रक्त केशिकाको मात्रा कम हुने ठाउँमा आइरनको मात्रा कम हुँदा एनिमिया हुन सक्छ। गर्भावस्थामा आइरन सप्लिमेन्ट नलिने करिब २५ प्रतिशत महिलामा बच्चा जन्मेको एक हप्तापछि एनिमिया हुन्छ। एनिमिया लक्षणहरूमा थकान महसुस हुनु, परिश्रम गर्दा सास फेर्न गाह्रो हुनु र छाला पहेंलो हुन सक्छ।
तनाव
बच्चा हुनु तनावपूर्ण छ। यसमा कुनै शंका छैन, यो जीवनमा ठूलो परिवर्तन हो। कहिलेकाहीँ शरीरमा ठूलो झटका र तनावपूर्ण परिस्थितिले कपाल झर्ने कारण हुन सक्छ। यो एक सामान्य हानि वा एक प्याच हानि हुन सक्छ। दुवै अवस्थामा कपाल समयसँगै बढ्ने सम्भावना हुन्छ।
पोष्टपार्टममा कपाल झर्ने समस्याको रोकथामका सुझावहरू
गर्भावस्थामा कपाल झर्नु सामान्य हो किनभने हर्मोनहरू बच्चाको जन्म पछि समायोजन हुन्छ। यसलाई परिवर्तन गर्न सकिन्छ। तर, निम्न कार्यहरू गरेर कपाल झर्ने अन्य अवस्थाहरूबाट बच्न सकिन्छ
भिटामिनको प्राप्त गर्न ताजा फलफूल र तरकारी र स्वस्थ आहार खाने।
रातो मासु, हरियो सागसब्जी, चनाको दाना, नट र बीउ सहित आइरन युक्त खानेकुराहरू खाने।
डाक्टरले सल्लाह दिएमा फलामको पूरक प्रयोग गर्ने।
खानासँगै चिया वा कफी नखाने, यसले फलामलाई आन्द्रामा अव शोषित हुनबाट रोक्न सक्छ।
भिटामिन सी युक्त खानेकुरा वा पेय पदार्थमा आइरन युक्त खानेकुरा जस्तै सुन्तलाको जुस आने, यसले आइरनको अव शोषण बढाउनेछ।
स्तनपान गरिरहेको अवस्थामा आफ्नो आहारमा थप ख्याल राख्नुपर्छ।
ट्याङ्गल्स कम गर्न कन्डिसनर प्रयोग गर्नुपर्ने र कपाल बिस्तारै कोर्ने।
हेयर ड्रायर, स्ट्रेटनर आदिको प्रयोग कम गर्ने।
विश्वास गर्ने व्यक्तिसँग आफ्नो चिन्ताका बारेमा कुराकानी गर्ने।
