टाइफाइड किन हुन्छ ? यसबाट कसरी बच्ने

काठमाडौं । टाइफाइड साल्मोनेला टाइफीको कारणले हुने ग्यास्ट्रोइंटेस्टाइनल संक्रमण हो। टाइफाइड भएमा मुख्यतया उच्च ज्वरो, पखाला र बान्ता हुने गर्छ । दूषित पानी वा खानाबाट यो ब्याक्टेरिया संक्रमण हुने सम्भावना धेरै हदसम्म बढ्छ। 

टाइफी मुखबाट आन्द्रामा प्रवेश गर्छ र त्यहाँ एक देखि तीन हप्तासम्म रहन्छ। त्यस पछि यो आन्द्राको पर्खाल मार्फत रक्त प्रवाहमा प्रवेश गर्दछ। रगतको माध्यमबाट, यो टाइफाइड ब्याक्टेरिया अन्य तन्तु र अंगहरूमा फैलिन्छ र कोशीकाहरू भित्र लुक्छ । जुन प्रतिरक्षा कोशीकाहरूले पनि पत्ता लगाउन सक्दैनन्। टाइफाइडको राम्रो उपचार उपलब्ध छ। तर, यदि उपचार गरिएन भने, यो घातक हुन सक्छ। टाइफाइडका सम्भावित जटिलताहरूमा मृगौला फेल हुनु, गम्भीर जिआई रक्तस्राव आदि हुन सक्छ।

टाइफाइडका लक्षणहरू

टाइफाइडका बिरामीहरूले ब्याक्टेरियाको सम्पर्कमा आएको १ ३ हप्तापछि लक्षणहरू देखा पर्छन्। गम्भीरतामा यसको अवधि ३ देखि ४ हप्ता सम्म हुन सक्छ। सामान्य इन्क्युबेशन समय ७ देखि १२ दिन हो। टाइफाइडका केही मुख्य लक्षणहरू यस प्रकार छन् । 

टाउको दुख्ने

कब्जियत वा पखाला

उच्च ज्वरो (१०३ फरेनहाइट)

भोकको कमी 

कलेजो र प्लीहा को विस्तार

छातीमा रातो दाग

थकान

चिसो महसुस 

दुखाइ र कमजोरी महसुस

पेट दुख्ने

टाइफाइडको उपचार

सिप्रोफ्लेक्सिन र सेफ्ट्रियाक्सोन जस्ता एन्टिबायोटिकहरू सामान्यतया टाइफाइडको उपचार गर्न दिइन्छ। अजिथ्रुमाइकिन  पनि यसको उपचारको लागि अर्को विकल्प हो। यद्यपि, यी गर्भवती महिलाहरूलाई खान दिइँदैन। टाइफाइडको गम्भीर अवस्थामा, प्रायः आन्द्रामा प्वाल हुन्छ, जुन शल्यक्रियाबाट मात्र निको हुन्छ।

टाइफाइडका बिरामीले के खाने ?  

जब टाइफाइड ज्वरो आउँछ, यसबाट पीडित व्यक्तिहरूलाई पाचन वा ग्यास्ट्रोइंटेस्टाइनलसँग सम्बन्धित समस्याहरू हुन्छन्। यस ब्याक्टेरियल समक्रमणसँग सम्बन्धित लक्षणहरूमा भोक नलाग्ने र वाकवाकी लाग्ने समावेश छ। स्वस्थ र सन्तुलित आहार सेवन गरेर टाइफाइडलाई सजिलै व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ। पोषणविद्हरूले सानो, तर बारम्बार खाना खाने सल्लाह दिन्छन्। टाइफाइड भएमा सजिलै पच्ने खानेकुरा खानुपर्छ । टाइफाइडसँग लड्न, आहारमा कार्बोहाइड्रेट, फ्याट र प्रोटिनको सन्तुलन कायम राख्न आवश्यक छ। लक्षणहरू कम गर्न र निको पार्ने प्रक्रियालाई सहज बनाउन यी खानेकुराहरू उपभोग गर्नुपर्छ । 

उच्च क्यालोरीयुक्त आहार लिनुपर्छ । टाइफाइड मा तौल निकै कम हुन्छ । क्यालोरी युक्त आहारको सेवनले फेरि तौल बढ्न सक्छ। शरीरको तौल बढाउनको लागि रोटी, केरा, उमालेको आलु धेरै खानुपर्छ ।

तरल पदार्थ बढी पिउने । टाइफाइड मा उच्च ज्वरो र झाडापखालाका कारण शरीरमा पानीको कमी हुन्छ । शरीरमा तरल पदार्थको मात्रा घट्दा उपचारमा समस्या आउन सक्छ। पर्याप्त पानी पिउनुहोस् र ताजा फलफूलबाट बनाइएको जुस बढी सेवन गर्नुपर्छ ।

उमालेको भात, पकाएको आलु खानुपर्छ । यी पचाउन सजिलो हुन्छ।

आफ्नो आहारमा गेडागुडी, पनिर र दही जस्ता प्रोटिन युक्त खानेकुराहरू समावेश गर्नुपर्छ । मासु पचाउन सजिलो नहुने भएकाले मासुको सेवन गर्नु हुँदैन ।

उच्च फाइबरयुक्त, मसलादार र भुटेको खानेकुरा नखाने । केही दिन घिउ, घिउ र दुग्धजन्य पदार्थ नखाने ।

टाइफाइड रोकथाम

डब्लुएचओले टाइफाइडबाट बच्न दुईवटा खोपहरू सिफारिस गर्छ । जसमध्ये एउटा निष्क्रिय भ्याक्सिन लिनु  हो र अर्को प्रत्यक्ष खोप हो।

भ्याक्सिन २ वर्षभन्दा माथिका व्यक्तिहरूले लिन सक्छन्। 

मौखिक भ्याक्सिन ६ वर्षभन्दा माथिका मानिसहरूलाई दिन सकिन्छ। यो ४ ट्याब्लेटको प्याकमा आउँछ, जसमध्ये तीन वैकल्पिक दिनहरूमा लिइन्छ। डाक्टरले उच्च टाइफाइड प्रभावित क्षेत्रमा जानु अघि एक हप्ता अघि अन्तिम ट्याब्लेट लिन सल्लाह दिन सक्छ। सबै क्याप्सुलहरू खाना अघि एक घण्टा लिनु पर्छ। यी क्याप्सुलहरू फ्रिजमा राख्नु महत्त्वपूर्ण छ। डाक्टरहरूले उच्च जोखिम क्षेत्रहरूमा बस्ने मानिसहरूलाई प्रत्येक ५ वर्षमा यो खोपको बूस्टर डोज सिफारिस गर्छन्।

भ्याक्सिन बाहेक, त्यहाँ धेरै अन्य उपायहरू छन् जसलाई अपनाएर टाइफाइडबाट सुरक्षित रहन सकिन्छ । 

हातको सरसफाइमा ध्यान दिनुपर्छ। खाना खानुअघि र वाशरूमबाट आएपछि साबुन पानीले हात धुने ।

घरका भाँडाकुँडाहरू सफा पानीले धुनुपर्छ।

ताजा र तातो घरमा पकाएको खाना खानुपर्छ, किनकि उच्च तापक्रमले ब्याक्टेरिया बढ्ने सम्भावना कम गर्छ।

काँचो सागसब्जी, फलफूल र दूषित पानी पिउनु हुँदैन।

आफ्नो घरका सबै सामानहरू (विशेष गरी भान्साका सामानहरू) सफा गरिरहनुपर्छ।