आइभिएफ असफलताको कारणहरू

काठमाडौं । लामो समय सन्तानको योजना बनाउँदा पनि असफल भएका दम्पतीहरूले आइभिएफको विकल्प खोज्ने गर्छन्। आइभिएफ पनि पुर्ण रुपमा सफल नहुन सक्छ । आइभिएफ असफल हुनुको पछाडि धेरै कारणहरू हुन सक्छन् ।  आइभिएफ सफल नहुनुका केहि कारणहरु यस्ता छन् । 

महिलाको बढी उमेर

उमेर बढ्दै जाँदा महिलाको अण्डाको गुणस्तर र मात्रा घट्न थाल्छ। जसका कारण महिलाहरु गर्भवती हुने सम्भावना निकै कम हुन्छ । यति मात्र होइन, महिलाको अण्डाको मात्रा र गुणस्तरमा आएको गिरावटले आईभीएफ उपचारमा पनि असर पार्न सक्छ। यस कारण आइभिएफ मार्फत गर्भावस्था प्रभावित हुन सक्छ। स्वास्थ्य विज्ञहरूका अनुसार ३५ वर्ष वा सोभन्दा माथिका महिलाहरूलाई आइभिएफ फेल हुने सम्भावना बढी हुन्छ।

भ्रूणको खराब गुणस्तर

आइभिएफ सफल नहुनुको एउटा मुख्य कारण भ्रूणको गुणस्तर हुन सक्छ। वास्तवमा आइभिएफ उपचारको क्रममा महिलाको डिम्ब र पुरुषको शुक्रकीटलाई प्रयोगशालामा मिसाएर भ्रूण बनाइन्छ। प्रयोगशालामा भ्रूण स्वस्थ देखिन सक्छ, तर पाठेघरमा राख्दा कुनै न कुनै कारणले फेल हुन सक्छ। धेरै पटक भ्रूण बढ्नुको सट्टा मर्छ। यसबाहेक कहिलेकाहीँ पाठेघरमा केही समस्याका कारण भ्रूण बढ्न सक्दैन ।

डिम्बग्रन्थि प्रतिक्रिया

कहिलेकाहीँ महिलाको डिम्बाशयले अण्डा उत्पादन गर्न प्रजनन औषधिलाई प्रतिक्रिया गर्दैन। आइभिएफ उपचारको सुरुमा, महिलालाई फोलिक स्टिमुलेसन हर्मोन  (एफएसएच)  भनिने इन्जेक्सन दिइन्छ। यो इन्जेक्सनले प्रजनन क्षमता र अण्डा उत्पादन बढाउन मद्दत गर्छ, तर केही महिलाको अण्डाशयले यो इन्जेक्सनलाई राम्रोसँग प्रतिक्रिया दिँदैन। जसका कारण महिलाहरुले अण्डा उत्पादन गर्न सक्दैनन् ।

महिलाले आफ्नो शारीरिक समस्या निको पार्न कञ्चनर गुग्गुलु र चन्द्र प्रभा वतीको आयुर्वेदिक औषधि प्रयोग गर्नुपर्छ ।

प्रत्यारोपणमा समस्या

आइभिएफ उपचारमा, अण्डा र शुक्राणु एक साथ मिसाइन्छ। त्यसपछि यो महिलाको पाठेघरमा हालिन्छ तर कतिपय महिलामा इम्प्लान्टेशनमा समस्या हुन्छ अर्थात् भ्रूण पाठेघरमा हाल्ने प्रक्रिया सफल हुँदैन । प्रत्यारोपणमा समस्या धेरै कारणले हुन सक्छ। यसमा समावेश छ ।

पाठेघरमा पोलिप्सको उपस्थिति

प्रोजेस्टेरोन हर्मोनको स्तरमा वृद्धि

गर्भाशय संक्रमण

खराब जीवनशैली

प्राकृतिक गर्भावस्था जस्तै, यो आइभिएफ अघि र समयमा एक स्वस्थ जीवनशैली अपनाउनु महत्त्वपूर्ण छ। सही जीवनशैलीले गर्भधारण गर्न मद्दत गर्न सक्छ। यदि एउटी महिलाले धुम्रपान गर्छे भने, उसले आइभिएफ सुरु गर्नुभन्दा केही महिना अघि यसलाई छोड्नुपर्छ।

धुम्रपानले प्रजनन क्षमतालाई असर गर्न सक्छ। यसका साथै आइभिएफ गराउँदा महिलाको तौल पनि कम वा बढी हुनु हुँदैन। यस अवधिमा स्वस्थ आहार लिनुपर्छ र नियमित व्यायाम गर्नुपर्छ । यति मात्र होइन, महिलाहरूले आइभिएफ को समयमा फास्टफुड, जंक फूड र अल्कोहलबाट पनि दूरी राख्नुपर्छ। 

क्रोमोजोममा भिन्नता

क्रोमोसोमल असामान्यता भएका भ्रूणहरूको कारणले पनि  आइभिएफ असफल हुन सक्छ। यसको मतलब भ्रूणमा क्रोमोसोमल डीएनए हराइरहेको छ वा त्यहाँ धेरै छ। यसबाहेक भ्रूणको क्रोमोजोमको अनियमित भागले पनि आइभिएफ फेल हुन सक्छ। यस्तो अवस्थामा शरीरले भ्रूण स्वीकार गर्दैन र आइभिएफ फेल हुन्छ।
क्रोमोजोमहरूमा भिन्नता एक अभिभावकबाट वंशाणुगत हुन सक्छ वा भ्रूण विभाजनको प्रारम्भिक चरणहरूमा विकास हुन सक्छ। स्वास्थ्य विज्ञहरूका अनुसार ३५ वर्षभन्दा माथिका महिलाको भ्रूणमा क्रोमोसोमल भिन्नता हुने सम्भावना बढी हुन्छ ।

सक्रिय प्रजनन प्रतिरक्षा

जब महिलाको शरीरमा अति सक्रिय प्रतिरक्षा कोशिकाहरू हुन्छन्, यसले आइभिएफ प्रक्रिया असफल हुन सक्छ। यदि आइभिएफबाट गरिरहेको तर गर्भधारण गर्न असफल भए प्रतिरक्षा कोशीकाहरूले भ्रूणमा आक्रमण गर्ने उच्च सम्भावना छ।

आइभिएफ असफलताको जोखिम कसरी कम गर्ने ?

कतिपय अवस्थामा एक पटमा नै आइभिएफ सफल हुन्छ । तर कतिपय अवस्थामा आइभिएफ सफल बनाउन २ वा त्यो भन्दा धेरै पटक यो प्रक्रिया अपनाउनुपर्छ । कयौंपल्ट त बारम्बार आइभिएफ गर्दा पनि गर्भधारण हुँदैन अर्थात आईभिएफ फेल हुनसक्छ । यस्तो अवस्थामा आइभिएफ विफलताको कारण जान्न केहि परिक्षण गर्नुपर्छ । यसबाट बारम्बार हुने आइभिएफ असफलताका जोखिम कम हुन सक्छ ।
 
इम्युन परिक्षण 

इन्फेक्सन स्क्रिनिङ

स्पम असेसमेन्ट

कार्योटाइप परिक्षण 

यूट्रिन कभिटी असेसमेन्ट