विश्व फोक्सो क्यान्सर दिवस: इतिहास र महत्व

काठमाडौं। हरेक वर्ष अगस्ट १ मा विश्व फोक्सोको क्यान्सर दिवस मनाउने गरिन्छ। संसारभरका मानिसहरूले फोक्सोको क्यान्सरका घटनाहरूलाई रोक्नको लागि यो दिनलाई मनाउँछन्। 

यस दिनको लक्ष्य फोक्सोको क्यान्सरको लागि सेल्फ स्क्रिनिङ (आत्म परीक्षण) प्रवर्द्धन गर्नु हो । र, यस रोगको बारेमा सकेसम्म धेरै जानकारी फैलाउनु हो। 

अध्ययन अनुसार १९ औं शताब्दीको सुरुमा चिकित्सकहरूले पहिलो पटक पहिचान गरेपछि फोक्सोको क्यान्सर धेरै लामो समयको लागि अपेक्षाकृत दुर्लभ रोग थियो। १५० वर्ष पहिले जनसंख्याको एक प्रतिशत  देखि दुई प्रतिशत भन्दा कममा यो रोग थियो। र कसैले पनि यो सुनेको थिएन।

वर्तमान अवस्थामा अध्ययन गर्दा स्थिति पूर्ण रूपमा बदलिएको छ। २० औं शताब्दीको प्रारम्भमा, यो अझै पनि असामान्य थियो, तर अन्त सम्म, यो २५ भन्दा बढी राष्ट्रहरूमा पुरुष क्यान्सर(सम्बन्धित मृत्युको मुख्य कारण थियो।

इतिहास

२०१२ मा, फोरम अफ इन्टरनेशनल एसोसिएसन फर द स्टडी अफ लङ्ग क्यान्सर र अमेरिकन कलेज अफ चेस्ट फिजिसियनसँगको संयोजनमा फोरम अफ इन्टरनेशनल रेस्पिरेटरी सोसाइटीले फोक्सोको क्यान्सर र सम्बन्धित समस्याहरूको बारेमा सचेतना जगाउने अभियान सुरु गर्यो। फोक्सोको क्यान्सरमा विश्व सम्मेलन (डब्लुसीएलसी) विश्वको सबैभन्दा व्यापक रूपमा मान्यता प्राप्त संस्था हो। जुन मुख्य रूपमा फोक्सोको क्यान्सरसँग सम्बन्धित मुद्दाहरूमा केन्द्रित छ र यसको बारेमा सचेतना फैलाउँछ।

२० औं शताब्दीको सुरुमा, यो अझै असामान्य थियो। तर अन्तसम्म यो २५ भन्दा बढी राष्ट्रहरूमा पुरुष क्यान्सर सम्बन्धी मृत्युको मुख्य कारण थियो। यो अचानक स्पाइक कसरी र के भयो भनेर कसैलाई थाहा थिएन।

१९३० मा प्रकाशित एक वैज्ञानिक रूपमा सान्दर्भिक पुस्तिका, यो वृद्धि वायु प्रदूषण, बढेको ट्राफिक, र विश्वयुद्धको समयमा ग्यासहरूको बढ्दो जोखिमको प्रत्यक्ष प्रभाव हुन सक्छ भन्ने परिकल्पना गरिएको थियो। यो पुस्तिका, अरू धेरैजस्तै, व्याख्या प्रदान गर्न असमर्थ थियो। माथि उल्लिखित कुनै पनि कारण बिना राष्ट्रहरूमा फोक्सोको क्यान्सर दर किन बढ्यो।

धुम्रपान लाई पनि योगदान गर्ने भूमिका मानिएको थियो, यद्यपि यस धारणामा अनुसन्धानले थोरै ध्यान पाएको थियो। सन् १९४० र १९५० को दशकमा गरिएको अनुसन्धानले धुम्रपान लाई फोक्सोको क्यान्सरसँग जोड्ने ठोस प्रमाण उपलब्ध गराएपछि मात्र मानिसहरू निकोटिन र सुर्तीजन्य पदार्थको नकारात्मक नतिजाहरूबारे सचेत भए।

फोक्सोको क्यान्सर नेपालको सबै भौगोलिक क्षेत्रहरूमा हुने एएआर प्रति एक लाखमा २.६ देखि २३.७ सम्मको सबैभन्दा सामान्य क्यान्सर हो। 

महिलामा स्तन क्यान्सर हुने भन्दा पुरुषमा फोक्सोको क्यान्सर हुने सम्भावना बढी हुन्छ। सानो सेल फोक्सोको क्यान्सर र गैर सानो सेल फोक्सोको क्यान्सर फोक्सोको क्यान्सरका दुई मुख्य रूपहरू हुन् । जुन क्यान्सर कोशीकाहरू माइक्रोस्कोपमुनि कसरी देखिन्छन् भन्ने आधारमा वर्गीकृत गरिन्छ। गैर सानो सेल फोक्सोको क्यान्सरको तुलनामा, सानो सेल फोक्सोको क्यान्सर छिटो फैलिन सक्छ। यो घातक क्यान्सर बारे सचेतना जगाउन एक दिन छुट्याउन महत्त्वपूर्ण छ ताकि यो चाँडै पत्ता लगाउन सकिन्छ।

अभियानको लक्ष्य मानिसहरूलाई फोक्सोको क्यान्सरसँग सम्बन्धित चुनौतीहरूसँग कसरी सामना गर्ने भन्ने बारे शिक्षित गराउनु हो।