के महिलाहरुमा हृदय रोग पुरुषहरु भन्दा फरक छ? 

काठमाडौं । आजकल युवायुवतीहरु पनि मुटु रोगको सिकार भइरहेका छन् । चिकित्सकहरुका अनुसार पहिले पुरुषमा मुटुरोगको समस्या बढी देखिए पनि अहिले महिलामा यसको अनुपात बढेको छ । यसबाहेक, महिलाहरूमा हृदय रोगका केही लक्षणहरू पुरुषहरू भन्दा फरक हुन्छन्। जसको बारेमा अधिकांश महिलालाई थाहा छैन । 

हृदय रोग विभिन्न प्रकारका हृदय अवस्थाहरूमा निर्भर गर्दछ। जसमा कोरोनरी आर्टरी डिजिज, जन्मजात मुटुको दोष, हार्ट अट्याक आदि पर्दछन्। पुरुषको तुलनामा महिलामा मुटुसम्बन्धी रोग बढी देखिन्छ । 

सामान्यतया, हृदय रोगको उपचार पुरुष र महिलामा समान हुन्छ। यसमा औषधि, एन्जियोप्लास्टी, स्टेन्टिङ वा कोरोनरी बाई पास सर्जरी समावेश हुन सक्छ। पुरुषहरूको तुलनामा, महिलाहरूले हृदयघात रोक्नको लागि स्टेटिन थेरापी प्राप्त गर्ने सम्भावना कम हुन्छ। एन्जियोप्लास्टी र स्टेन्टिङ सामान्यतया हृदयघातको उपचारका लागि प्रयोग गरिन्छ।

यो उपचार पुरुष र महिला दुवैको लागि प्रयोग गरिन्छ। तर कोरोनरी बाइपास सर्जरीबाट हुने जटिलता पुरुषको तुलनामा महिलामा बढी हुन्छ। यद्यपि, पुरुषहरूको तुलनामा महिलाहरूलाई हृदयघात पुनर्स्थापनाको लागि सिफारिस गर्ने सम्भावना कम छ। सबै उमेरका महिलाहरूले हृदय रोगलाई गम्भीर रूपमा लिनुपर्छ। हृदय रोगको जोखिम ६५ वर्ष मुनिका महिलाहरूमा बढी हुन्छ । विशेष गरी हृदय रोगको पारिवारिक इतिहास भएकाहरूलाई यसको जोखिम बढि हुन्छ।

महिलाहरुमा मुटु रोगका धेरै लक्षणहरु पुरुषहरु भन्दा फरक हुन्छन् । पुरुषको तुलनामा महिलामा एक वर्षभित्र हृदयघातबाट मृत्यु हुने सम्भावना बढी हुन्छ । यो पनि नोट गरिएको छ कि एन्टिकोआगुलेन्ट्स लिएर वा केहि हृदय रोग चिकित्सा प्रक्रियाहरू पार गरेपछि महिलाहरूले पुरुषहरूको जस्तै परिणामहरू गर्दैनन्। एस्ट्रोजेनले महिलाहरूलाई हृदय रोगबाट बचाउँछ भन्ने सामान्यतया सोचाइन्छ, तर अब त्यो अवस्था रहेन।

महिलाहरुमा हृदय रोगको लक्षण 

महिलाहरूमा हृदयघातको सबैभन्दा सामान्य लक्षणहरू पुरुषहरूमा जस्तै हुन्छन्, जस्तै छाती दुख्ने, दबाब वा असुविधा महसुस गर्ने। जुन केहि मिनेट भन्दा बढी रहन्छ वा जारी र बन्द हुन्छ। तर छाती दुखाइ सधैं सबैभन्दा गम्भीर वा सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण लक्षण होइन, किनकि छाती दुखाइ धेरै कारणले हुन सक्छ। तर छाती दुखाइ बिना पनि हृदयघात हुन सक्छ। पुरुषको तुलनामा महिलाहरूमा छाती दुख्ने समस्यासँग सम्बन्धित हृदयघातका लक्षणहरू बढी हुने सम्भावना हुन्छ। यसबाहेक महिलामा मुटु रोगका अन्य लक्षणहरू पनि देख्न सकिन्छ ।

घाँटी, काँध, माथिल्लो ढाडमा दुखाइ

पेट असुविधा

सास फेर्न कठिनाई

एक वा दुवै हातमा दुखाइ

उल्टी वा वाकवाकी

पसिना आउने

चक्कर आउने

असामान्य रूपमा थकित महसुस

अमिलो डकार

महिलाहरुमा हृदय रोगको जोखिम कारकहरू

कोरोनरी धमनी रोगको लागि धेरै परम्परागत जोखिम कारकहरू जस्तै उच्च कोलेस्टेरोल, उच्च रक्तचाप र मोटोपनाले पुरुष र महिला दुवैलाई असर गर्छ। तर महिलाहरूमा हृदय रोगको विकासमा अन्य कारकहरूले ठूलो भूमिका खेल्न सक्छन्। महिलाहरूको लागि हृदय रोग जोखिम कारकहरू यस्ता छन् । 

एस्ट्रोजेन

एस्ट्रोजेनले एचडीएल, राम्रो कोलेस्टेरोल र एलडीएल, खराब कोलेस्टेरोलमा कमी ल्याउँछ, जसले महिलाहरूलाई रजोनिवृत्ति अघि र समयमा हृदय रोगबाट बचाउन मद्दत गर्दछ। रजोनिवृत्ति पछि, कोलेस्टेरोल पुरुषको तुलनामा महिलाहरूमा छिटो बढ्छ। उच्च ट्राइग्लिसराइडले पनि जोखिम निम्त्याउन सक्छ।

महिलाहरुमा हृदय रोग ६५ वर्षभन्दा माथिका महिलामा मुटुरोगका कारण मृत्यु हुने जोखिम बढी हुन्छ ।

मधुमेह

मधुमेह भएका महिलाहरूलाई मधुमेह भएका पुरुषहरूको तुलनामा मुटुसम्बन्धी रोग लाग्ने सम्भावना बढी हुन्छ। मधुमेह बिना कुनै लक्षण बिना मौन हृदयघात हुने उच्च जोखिम छ।

मानसिक तनाव

तनावले पुरुषको तुलनामा महिलाको हृदयलाई बढी असर गर्छ । तनावले अन्य धेरै गम्भीर रोगहरू पनि निम्त्याउन सक्छ। त्यसैले, सकेसम्म तनावबाट बच्ने प्रयास गर्नुपर्छ।

शारीरिक गतिविधि

शारीरिक गतिविधिको कमी हृदय रोगको लागि एक प्रमुख जोखिम कारक हो। केही अनुसन्धानमा महिलाहरु पुरुषको तुलनामा कम सक्रिय रहेको पाइएको छ ।

रजोनिवृत्ति

रजोनिवृत्ति पछि एस्ट्रोजनको कम स्तरले सानो रक्त नलीहरूमा रोगको विकासको महत्त्वपूर्ण जोखिम सिर्जना गर्दछ। गर्भावस्थामा उच्च रक्तचाप वा मधुमेह भएमा आमाको लागि उच्च रक्तचाप र मधुमेहको जोखिम बढ्न सक्छ। धेरै अन्य अवस्थाहरूले पनि महिलाहरूलाई हृदय रोगको सम्भावना बढी बनाउँछ।

महिलाहरूले हृदय रोगको जोखिम कम गर्न के गर्न सक्छन्?

स्वस्थ जीवनशैलीले हृदय रोगको जोखिम कम गर्न मद्दत गर्दछ। धुम्रपान नगर्ने, सेकेन्ड ह्यान्ड धुवाँको जोखिमबाट बच्नुपर्छ । जसले रक्त नलीहरूलाई पनि क्षति पुर्‍याउन सक्छ।

नियमित रूपमा व्यायाम गर्ने, सामान्यतया, सबैले व्यायाम गर्नुपर्छ, जस्तै तीव्र गतिमा हिड्ने।

स्वस्थ तौल कायम राख्ने, डाक्टरलाई कुन तौल उत्तम छ भनेर सोध्ने। यदि वजन स्वस्थ छ भने रक्तचाप र मधुमेहको कम जोखिम हुनेछ।

स्वस्थ आहार खाने, जस्तै सम्पूर्ण अन्न, विभिन्न प्रकारका फलफूल र तरकारीहरू, कम बोसो वा फ्याट रहित डेरी उत्पादनहरू, र दुबला मासुहरू छनौट गर्नुपर्छ। संतृप्त वा ट्रान्स फ्याट, थपिएको चिनी र उच्च मात्रामा नुन खानु हुँदैन।

आफ्नो तनाव व्यवस्थापन गर्ने। तनावले धमनीहरू कडा हुन सक्छ । 

यदि हृदयघात भएको छ भने डाक्टरले अर्को आक्रमण रोक्न मद्दत गर्न हरेक दिन कम डोज एस्पिरिन लिन सल्लाह दिन सक्छ। तर एस्पिरिनले रक्तस्रावको जोखिम बढाउन सक्छ। त्यसैले, हृदयाघात नभएका महिलाहरूलाई दैनिक एस्पिरिन थेरापी सिफारिस गरिँदैन। हृदय रोगबाट बच्न आफैंले एस्पिरिन लिन कहिल्यै सुरु गर्नुहुँदैन। एस्पिरिन लिनुको आफ्नो जोखिम र फाइदाहरूको बारेमा आफ्नो डाक्टरसँग कुरा गर्नुपर्छ ।